Bijnieren

Ieder mens heeft twee bijnieren, die eigenlijk nauwelijks iets te maken hebben met de werking van de nieren. Bijnieren zien eruit als gelige bonen ter grootte van een vingerkootje en wegen elk ongeveer 5 gram en liggen bovenop een vetlaag op de nieren. Je nieren bevinden zich achterin je lichaam, ter hoogte van je onderste rib. Beide bijnieren bestaan uit twee delen:

• De schors of buitenkant
• De kern of bijniermerg.



Ook hier geldt dat grote niets zegt over belangrijkheid. Al hoewel de bijnieren klein zijn, zijn zij zeer belangrijk in de aanmaak van hormonen en signaalstoffen (neurotransmitters).




De bijnieren staan onder controle van de hypofyse. De hypofyse is een kleine endocriene klier ter grootte van een erwt die aan de onderzijde van je hersenen ligt. In normale omstandigheden zijn de hypofyse en bijnieren volledig in balans.




Bijnieren - de bijnierschors

De bijnierschors (buitenkant) maakt drie belangrijke hormonen aan te weten cortisol, aldosteron en androgenen. Deze hormonen worden ook wel steroïden genoemd. Een hormoon is een stof die door een klier aan het bloed wordt afgegeven en ergens in het lichaam de werking van een orgaan beïnvloedt. De invloed kan stimulerend zijn, of remmend. Via de bloedvaten komt een hormoon in alle lichaamsdelen, maar alleen organen die gevoelig zijn voor het desbetreffende hormoon reageren er op. Als de hormoonhuishouding verstoord raakt, kan een mensen ernstig ziek worden.




Bijnieren - bijniermerg

Het bijniermerg produceert cathecholamines. Dit zijn stoffen die bij de signaaloverdracht in het zenuwstelsel een rol spelen (ofwel neurotransmitters), zoals (nor)adrenaline en dopamine.




Bijnierschorshormonen




De bijnierschorshormonen cortisol en aldosteron spelen een rol bij onder andere de suikerstofwisseling, afweerreacties, stressreacties, waterhuishouding en de zouthuishouding. De bijnierschors maakt daarnaast ook androgenen, welke de ontwikkeling van mannelijke secundaire geslachtkenmerken bevordert.




Bijnierschorshormonen in detail




Er zijn drie groepen bijnierschorshormonen (corticosteroïden of steroïden):

1. De glucocorticoïden (waarvan de belangrijkste cortisol is)

2. De mineralocorticoïden (waarvan de belangrijkste aldosteron is)

3. De gonadocorticoïden (geslachtshormonen of androgenen)




Cortisol (stresshormoon)




Cortisol behoort dus tot de groep van glucocorticosteroïden. (Herleiding: ‘gluco-’ van glucose of bloedsuiker, ‘-cortico-’ voor schors en ‘–steroïd’ naar de chemische basis). Cortisol is één van de weinige hormonen die absoluut noodzakelijk zijn om te kunnen leven. Dit hormoon is, naast het aansturen van de stressreactie van het lichaam, ook van belang om je fit te voelen, om het suikergehalte in het bloed op peil te houden en om het lichaam tegen de gevolgen van ziektes, verwondingen en psychische stress te beschermen.




Cortisol is dus nodig om het lichaam goed te laten functioneren. Maar daarnaast is cortisol ook nog een stresshormoon. Dat wil zeggen dat wij in stressvolle situaties cortisol in een hoge concentratie nodig hebben om er boven op te komen (tot wel tienmaal zoveel als normaal). Ik heb het hier zowel over lichamelijke als mentale stress.




Aldosteron (zoutregulerend hormoon)




Aldosteron behoort tot de groep van mineralocorticoïden. (Mineralo betekent: met invloed op de mineraal- of zouthuishouding.) Dit hormoon regelt de hoeveelheid zout (natrium en kalium) dat door de nieren wordt uitgeplast. Onder invloed van renine-agiotensine produceert de bijnier aldosteron. Renine werkt vaatvernauwend en Aldosteron is een hormoon dat bloeddrukverhoging bewerkstelligd door zout (natrium) en daarmee water vast te houden.

Als dit hormoon onvoldoende wordt gemaakt, verliest je veel zout waardoor een zoutgebrek ontstaat, geen vocht meer kan worden vastgehouden en  met uitdroging als uiteindelijk gevolg. Ook wordt de bloeddruk mede door dit hormoon op peil gehouden.




Androgenen (mannelijke geslachtshormonen)




Androgenen behoort tot de groep gonadocorticoïden (geslachtscorticoïden). Deze hormonen komen bij zowel mannen als vrouwen voor. Samen met de androgenen uit de eierstokken of testikels bevordert het bij kinderen de lichaamsgroei en laat het schaam- en okselbeharing groeien en regelt de geslachtelijke ontwikkeling.




Een ander androgeen dat exclusief in de bijnierschors gemaakt wordt is het hormoon dehydroepiandrosteron afgekort als DHEA. Ook wel het anti-aging hormoon genoemd.




Cholesterol

Ook al hebben genoemde bijnierschorshormonen verschillende werkingen, ze worden allemaal gemaakt van hetzelfde basismateriaal: cholesterol. De bijnier wordt voorgesteld als een reservoir gevuld met cholesterol. Het cholesterol wordt verdeeld over de drie genoemde hormoonstromen. Voor deze verdeling zijn speciale chemische stoffen nodig, zogenaamde enzymen. Ieder enzym speelt een aparte rol in het proces.